Büyük Patlama ve Erken Evren Kimyası

Büyük Patlama

Erken evren kimyası ve Büyük Patlama arasındaki ilişki, evrenin başlangıcı ve evrimini anlamak için önemli bir konuyu temsil eder. Büyük Patlama, evrenin genişlemesinin başlangıcını açıklamak için öne sürülen teorik bir modeldir. Bu teoriye göre, evren şu anda genişliyor ve geçmişte çok yoğun bir durumdaydı. Bu şekilde, erken evren kimyası ve Büyük Patlama, evrenin kökeni ve evrimi konusunda temel bilgiler sağlar. Bu konulardaki gözlemler ve teorik çalışmalar, astrofizik ve kozmoloji alanında devam eden araştırmaların odak noktasını oluşturur.

Büyük Patlama ve erken evren kimyası arasındaki bağlantıya dair bazı temel kavramlar:

Büyük Patlama (Big Bang):
- Büyük Patlama, evrenin zaman içinde genişlediği ve evrimleştiği teorik bir modeldir. Bu model, evrenin başlangıcını, ilk anları ve genişlemenin nasıl başladığını açıklar.
- Teoriye göre, evrenin başlangıcında sonsuz derecede yoğun ve sıcak bir durumdaydı. Ardından, aniden genişlemeye ve soğumaya başlayarak günümüzde gözlemlediğimiz evreni oluşturdu.
Erken Evren Kimyası:
- Büyük Patlama'nın ardından, evrenin ilk anlarında kimyasal elementlerin oluşumu ve evrimi büyük bir hızla gerçekleşti. Bu döneme "Büyük Patlama Nükleosentezi" denir.
- İlk birkaç dakika içinde, evrenin sıcak ve yoğun ortamında, temel hafif elementler (hidrojen, helyum ve bir miktar lityum) oluştu.
- İlk yıldızlar ve galaksilerin oluşumuyla birlikte, daha ağır elementlerin (karbon, oksijen, demir vb.) oluşumu zaman içinde gerçekleşti.
Kosmik Mikrodalga Arka Plan Radyasyonu:
- Büyük Patlama'nın bir sonucu olarak, evrenin başlangıcından kalma bir ışıma olan Kosmik Mikrodalga Arka Plan Radyasyonu (CMBR), evrende her yöne eşit olarak dağılmıştır.
- CMBR, evrenin gençliği ve evrimi hakkında önemli bilgiler içerir. Bu radyasyon, evrenin başlangıcındaki koşulları incelemek ve Büyük Patlama'nın doğruluğunu test etmek için kullanılır.

Büyük Patlama Nükleosentezi

Kozmolojide Büyük Patlama Nükleosentezi (BBN), Evrenin erken evrelerinde hidrojen-1 (1H) izotopundan çekirdeklerin üretildiği bir süreçtir. Bu dönem, evrenin ilk birkaç dakikasında, sıcaklık ve yoğunluğun çok yüksek olduğu bir ortamda gerçekleşti. Evrenin gençliği hakkında önemli bilgiler sağlar ve kozmoloji alanındaki teorik modelleri test etmek için kullanılır. Gözlemler, evrende hala bu döneme ait izleri araştırır.

Bu süreçte, döteryum (2H veya D) adlı az miktarda hidrojen izotopu, helyum-3 (3He) izotopu ve lityum-7 (7Li) izotopu ile birlikte evrendeki çoğu helyumun oluşumundan sorumlu olduğu hesaplanmıştır. Bu kararlı çekirdeklerin yanı sıra, trityum (3H veya T) ve berilyum-7 (7Be) gibi iki kararsız veya radyoaktif izotop da üretilmiştir. Ancak, bu kararsız izotoplar daha sonra 3He ve 7Li'ye dönüşmüştür. Lityumdan daha ağır olan tüm elementler, gelişen ve patlayan yıldızlarda yıldız nükleosentezi ile çok daha sonra oluşturulmuştur. Önemli parametreler arasında nötron-proton oranı ve baryon-foton oranı bulunmaktadır. Nötron-proton oranı, nükleosentez döneminden önce Standart Model fizik tarafından belirlenmiştir. Baryon-foton oranı (η), nükleosentez bittikten sonra hafif elementlerin bolluğunu belirleyen anahtar bir parametredir. Baryonlar ve hafif elementler, belirli reaksiyonlarla birleşebilir.

Büyük Patlama Nükleosentezi'nin temel özellikleri şunlardır:

-- Başlangıç koşulları (nötron-proton oranı), Büyük Patlamadan sonraki ilk saniyede belirlenmiştir.

-- Evren bu anda homojen olana çok yakındı ve radyasyona şiddetle hakimdi.

-- Bu kısa süre zarfında evrenin sıcaklığı ve yoğunluğu, atom çekirdeklerinin oluşumu ve birleşimi için uygun bir ortamı sağladı.

-- Çekirdek füzyonu, Big Bang'den yaklaşık 10 saniye ila 20 dakika sonra gerçekleşti; bu, evrenin döteryumun hayatta kalması için yeterince soğuk olduğu, ancak füzyon reaksiyonlarının önemli ölçüde gerçekleşmesi için yeterince sıcak ve yoğun olduğu sıcaklık aralığına karşılık gelir.

-- Olay yaygındı ve tüm gözlemlenebilir evreni kapsıyordu.

- Helyum Oluşumu: En belirgin sonuçlardan biri, evrenin büyük bir kısmının hidrojen ve helyumdan oluştuğudur. Helyum, evrenin gençliğindeki nükleer reaksiyonlarla oluştu.
- Bu dönemde oluşan helyum, günümüzde evrende bulunan helyumun büyük bir kısmını oluşturur.
- Lityum-7 izotopunun oluşumunu da içerir. Ancak, bu süreçte lityum miktarı, teorik modellere göre günümüzde gözlemlenen değerlerden biraz daha azdır. Bu, lityum problemini ortaya çıkarır.

Evren Kronolojisi

Evren, Büyük Patlama ile başladı. İlk yıldızların yanış zamanı, Samanyolu'nun ilk gezegenlerini doğurduğu zaman ve Dünya'da hayatın ortaya çıkmasını sağlayan temel faktörler gibi önemli olayların kısa bir tarih özeti aşağıda verilmiştir.

13.77 MİLYAR YIL ÖNCE: Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu

13.65 MİLYAR YIL ÖNCE: Evrendeki ilk yıldızların oluşumu.

13.60 MİLYAR YIL ÖNCE: Yeniden iyonlaşma ve ikinci ışık çağı. Yıldızlar, moleküler gaz bulutlarını ısıtarak aydınlatmaya başlar.

13.50 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk süpernovalar. İlk yıldızların patlamasının ardından, yıldız kökenli kara delikler ortaya çıkar.

13.30 MİLYAR YIL ÖNCE: Toplu yıldız oluşumu başlar ve evren yeniden ısınır.

13.2 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk cüce galaksiler oluşur.

13.17 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk gama ışını patlaması (GRB 090423). İlk süper aktif kara delikler, ışık hızının yüzde 90'ı ile gaz jetleri püskürtür.

13 MİLYAR YIL ÖNCE: Uzay teleskopu Hubble'ın ultra derin alan menzili. Bu menzil, görebildiğimiz en uzak ve en yaşlı galaksileri içerir.

12.90 MİLYAR YIL ÖNCE: Yeniden iyonlaşma çağı sona erer.

12.85 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk kuasar (CFHQS J2329-0301).

Süper kütleli süper aktif kara delikler, galaksilerin merkezinde gaz jetleriyle ilk kuasarları oluşturur.

12.70 MİLYAR YIL ÖNCE: Bilinen en eski öte gezegen (PST B1620-26).

12.60 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu galaksisi oluşur.

11.70 MİLYAR YIL ÖNCE: Bilinen ilk sarmal galaksi BX442.

11.50 MİLYAR YIL ÖNCE: Yaşama elverişli olabilecek ilk gezegen Kapteyn B.

Bu gezegen, yüzeyinde sıvı su bulunabilecek uzak bir mesafede bulunan ilk bilinen dünyadır.

11.40 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu'nun aylası oluşur.

Galaksiyi saran ölü yıldızlar, gaz ve toz bulutlarıyla küresel karanlık madde içeren bir ay oluşturur.

11 MİLYAR YIL ÖNCE: Evren soğumaya başlar. Uzay boşluğundaki sıcaklık, 13 bin 273 derecenin altına düşer.

10.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu diskinde en eski 1. popülasyon yıldızları.

İlk yıldızlar, oksijen, demir, nikel, silisyum, bakır, alüminyum, karbon, kalsiyum, sodyum gibi yüksek oranda metalik element içerir.

9.90 MİLYAR YIL ÖNCE: En eski galaksi kümesi JKCS 041.

9.70 MİLYAR YIL ÖNCE: DNA'nın oluşması için en eski tarih. Bilim insanları, genetik kodunun 9,7 milyar yıl önce ortaya çıkabileceğini hesaplar. Bu, evrende hayatın en erken 9.7 milyar yıl önce ortaya çıkmış olabileceğini gösterir.

9 MİLYAR YIL ÖNCE: Karanlık enerjinin bilinen en eski kanıtı. Karanlık enerji, evrenin son 5 milyar yılda hızlanarak genişlemesinden sorumludur. 9 milyar yıl önce galaksiler, genişlemenin hızlanmasını gösteren karanlık enerjinin etkisi altında uzaklaşmaya başlar.

8.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu’nun İnce Diskinde İlk Yıldızlar Oluşuyor.

Samanyolu'nun ince diskinde, galaksimizde hayata elverişli olabilecek ilk yıldızlar ortaya çıkıyor. Bu yıldızlar, sadece kimyasal bileşim, ısı ve ışık açısından değil, aynı zamanda galaksinin radyoaktif bölgelerinden uzak oldukları için özel bir öneme sahiptir.

8 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu’nda Yıldız Oluşumu Azalmaya Başlıyor.

Evrenin birçok köşesinde hayata en uygun yıldızlar olan G tipi sarı cücelerin sayısı azalmaya başlar. Kırmızı cüceler, yaşamın varlığı için daha kritik bir rol oynamaya başlar, çünkü sarı yıldızların azalmasıyla birlikte bu tip yıldızlar büyük bir öneme sahip olur.

7.5 MİLYAR YIL ÖNCE: İnsanların Gördüğü En Büyük Gama Işını Patlaması (GRB 080319B).

7.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Arcturus Yıldızı Oluşuyor.

Nükleer yakıtı tükenen bu yaşlı yıldız, kırmızı dev aşamasına geçer. Bugün, gökteki en parlak dördüncü yıldız olarak bilinir.

7.1 MİLYAR YIL ÖNCE: Evrenin Sıcaklığı -268 Santigrada Düşüyor.

Evrenin sıcaklığı -268 santigrada düşer, soğuk uzayın ortaya çıkışına işaret eder.

7 MİLYAR YIL ÖNCE: Büyük Galaksilerin Oluşum Hızı Azalıyor.

6.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Evren Bugünkü Yaşına Göre Yarı Yaşında! Ancak, inanılmaz uzun bir ömrü olduğu düşünülmektedir.

6.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Alpha Centauri Oluşuyor.

Bu, bize en yakın yıldız sistemidir. Proxima Centauri ile birlikte üçlü bir yıldız sistemini oluşturur.

6.4 MİLYAR YIL ÖNCE: Dünya Benzeri Gezegenler Yaygınlaşıyor. Dünya'ya benzeyen en eski kayalık gezegenlerin oluşumu başlar.

6 MİLYAR YIL ÖNCE: Karanlık Enerji Çağı Başlıyor. Karanlık enerji, evrenin genişlemesini hızlandırmaya başlar.

5.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Tau Ceti Yıldızı Oluşuyor.

5.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Samanyolu Sarmal Galaksiye Dönüşüyor. Bugün çubuklu sarmal bir galaksidir.

4.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Proxima C Oluşuyor.

Bu, bize en yakın olan Dünya benzeri kayalık gezegen Proxima b'nin bulunduğu üçlü yıldız sisteminin bir parçasıdır.

4.7 MİLYAR YIL ÖNCE: SN2005ap Süpernovası. Gördüğümüz en parlak yıldız patlamasıdır.

4.57 MİLYAR YIL ÖNCE: Güneş Oluşuyor. Güneş, evrende yer almaya başlar.

4.56 MİLYAR YIL ÖNCE: Dünya Oluşuyor.

Dünya, bugünkü gezegenleri doğuracak gezegen öncesi diskin oluşumu sırasında meydana gelir.

4.53 MİLYAR YIL ÖNCE: Ay Oluşuyor.
Mars büyüklüğündeki bir gezegen olan Theia, Dünya'ya çarpıyor. Çarpışma sonucunda iki gezegen buharlaşır ve yok olur, daha sonra tekrar birleşir. Bu olayın sonucunda bugünkü Dünya ve Ay oluşur. Dünya 4.52 milyar yıl önce soğumaya başlar.

4.40 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Okyanuslar Oluşuyor.
Dünya'da ilk okyanuslar oluşur. Buzlu asteroit ve kuyruklu yıldızlar, Dünya'nın Theia çarpışması sırasında kaybettiği suyu geri getirecek olan bombardıman çağını başlatır. Ancak, Dünya'daki suyun büyük bir kısmı gezegenin içinden gelip volkanik etkinliklerle yüzeye çıkar. Dünya, son 4 milyar yıl içinde yaklaşık yüzde 20-25 oranında su kaybeder.

4.4 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Mineraller Oluşuyor. Dünya üzerinde ilk mineraller oluşmaya başlar.

4.2 MİLYAR YIL ÖNCE: Dünya'da Hayatın Oluşumu.
Dünya'da hayatın ortaya çıkışı gerçekleşir. Dünya, 4.2 milyar yıl önce kalıcı hayata izin verecek kadar istikrarlı bir gezegen haline gelir. İlk hayat formalarının evrimleşmeye başlamasıyla birlikte filogenetik başlar.

4.2 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Fosil.
Bugünkü canlıların ortak atası LUCA'dan önce yaşamış ilk bakterilere ait fosiller Kanada'da bulunur. Ancak, bu canlıların soyu günümüze kadar gelmemiştir.

4.11 MİLYAR YIL ÖNCE: Geç Dönem Ağır Bombardıman Çağının Başlangıcı. Dünya'ya büyük asteroit çarpmalarının sona erdiği geç dönem ağır bombardıman çağı başlar. Bundan sonra, büyük asteroit çarpmalarının sıklığı azalır.

4.10 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Kayalar. Dünya üzerinde ilk kayalar oluşmaya başlar. Bunlar, suyla karıştıklarında hafif kıtaların kaynağı olan granitin oluşumuna katkıda bulunur. Kıtaların kayması ve plaka tektoniği bu dönemde başlar.

4 MİLYAR YIL ÖNCE: Yeşil Şist Kuşağı Oluşuyor. Yeşil şist kuşağı oluşmaya başlar.

3.9 MİLYAR YIL ÖNCE: RNA ve DNA'nın Oluşumu.
RNA ve DNA'nın oluşumu gerçekleşir. Dünya üzerinde evrim başlar. Ayrıca, denizde yüzerek yer değiştiren ilk mobil canlılar ortaya çıkar.

3.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Geç Dönem Ağır Bombardıman Çağı Sona Eriyor. Geç dönem ağır bombardıman çağı sona erer.

3.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Yerkabuğunda İlk Demir Yatakları Oluşuyor.

3.75 MİLYAR YIL ÖNCE: Merkür'de Caloris Havzası Oluşuyor.

3.7 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Biyolojik Kökenli Grafen Oluşumu. İlk biyolojik kökenli grafen oluşur.

3.60 MİLYAR YIL ÖNCE: Valbaara Süper Kıtasının Oluşumu.
Dünya'da bilinen ilk süper kıta olan Valbaara oluşur. Süper kıtaların oluşumu, Dünya'nın çekirdeğinin soğumaya başlamasıyla duracaktır.

3.5 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Siyanobakteri Fosilleri. Bu bakteriler, siyanürle beslenen organizmalardır.

3.46 MİLYAR YIL ÖNCE: Silisli Şistte İlk Bakteri Fosilleri. Silisli şistte ilk bakteri fosilleri keşfedilir.

3.30 MİLYAR YIL ÖNCE: Dünya üzerinde ilk dağlar, kıtaların kayması ve çarpışması sonucunda ortaya çıkan sıkışma tektoniği ile oluşur.

3.26 MİLYAR YIL ÖNCE: Baberton Çarpışması. Dünya üzerinde bilinen en büyük kozmik çarpışmalardan biridir.

3.20 MİLYAR YIL ÖNCE: Ur Süper Kıtası Oluşuyor. Ur'dan önce, Dünya neredeyse tamamen okyanuslarla kaplı bir su dünyasıydı.

3.10 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Fotosentez. Bu dönemde, bakterilerde oksijen kullanmayan ilk fotosentez süreci ortaya çıkar.

3.10 MİLYAR YIL ÖNCE: Canlıların Karaya Çıkışı. Karalarda ilk bakteriler ortaya çıkar.

3 MİLYAR YIL ÖNCE: Gerçek Fotosentez Ortaya Çıkıyor. Oksijen, çok hücreli canlıların ortaya çıkması için gerekli karmaşık genlerin evrimleşmesi için yeterli enerjiyi sağlar.

2.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Zeta Retuculi Oluşuyor. Zeta Reticuli, bu dönemde oluşan bir yıldız sistemidir.

2.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Kenorland Süper Kıtası Oluşuyor. Dünya'nın geçmişindeki büyük kıta birleşmelerinden biridir.

2.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Gelgitler Zayıflıyor. Ay, Dünya'ya artık çok uzak olduğu için gelgitlerin yüksekliği 300 metrenin altına düşer. Eskiden gelgit dalgaları, 300 metreyi aşan dev tsunamilere neden olurdu.

2.8 MİLYAR YIL ÖNCE: Valbaria Süper Kıtası Parçalanıyor. Valbaria süper kıtası, kıtaların kayması sonucu parçalanmaya başlar.

2.735 MİLYAR YIL ÖNCE: Temagami Yeşil Şist Kuşağı Oluşuyor.

2.705 MİLYAR YIL ÖNCE: Büyük Komatit Patlaması. Bu kayaçlar düşük silisyum, potasyum ve alüminyum, yüksek magnezyum içerirler.

2.7 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Ökaryotlar Ortaya Çıktı. Ökaryotlar, çekirdek zarına sahip olan ilk hücrelerdir.

2.6 MİLYAR YIL ÖNCE: Bilinen En Eski Karbonat Yatakları ve kireç taşı oluşmaya başlar.

2.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Bildiğimiz Anlamda Kıtaların Kayması ve bugünkü tektonik plakalar oluşmaya başlar.

2.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Oksijenlenme Çağı. Siyanobakteriler, Dünya atmosferine oksijen salmaya başlar.

2.4 MİLYAR YIL ÖNCE: Suajarvi Çarpışma Krateri

2.4 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Kartopu Dünya (Huronian Buzullanma Çağı)
Dünya, tamamen buzlarla kaplanan ilk kartopu gezegen olarak bilinen Huronian buzullanma çağına girer.

2.22 MİLYAR YIL ÖNCE: Atmosferde Oksijen Oranı Yüzde 1. Bugünkü atmosferdeki oksijen oranı yüzde 20.95'tir.

2.3 MİLYAR YIL ÖNCE: Kıtalarda İlk Kızıl Tortul Kayalar Oluşuyor.

Kumtaşı, silttaşı ve killi yapraktaşlarının oluşumuna başlar. Bu oluşumlar atmosferdeki oksijenle paslanan demir içerir.

2.15 MİLYAR YIL ÖNCE: Huronian Global Buz Çağı Sona Eriyor

2.1 MİLYAR YIL ÖNCE: Bilinen En Eski Ökaryot Fosilleri ortaya çıkar.

2.1 MİLYAR YIL ÖNCE: Bilinen en eski çokhücreli canlılar, ökaryotların birleşmesiyle ortaya çıkar.

2.02 MİLYAR YIL ÖNCE: Vredefort Çarpışma Olayı. Bu, bilinen en büyük asteroit çarpışmalarından biridir.

2 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Akritarklarda Çeşitlilik Artışı. Çokhücreli canlılar yaygınlaşır.

1.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Atmosferdeki Oksijen Oranı Yüzde 15.

1.9 MİLYAR YIL ÖNCE: Afrika Gabon, Oklo'da Dünya'nın bilinen ilk doğal nükleer reaktörü oluşmaya başlar.

1.85 MİLYAR YIL ÖNCE: Virüs ve Antikorların Atası oluşur.

1.5 MİLYAR YIL ÖNCE: Bitkilerin Ortaya Çıkışı.
Bitkiler, plastidleri ökaryot hücrelere asimile etmeye başlayarak ortaya çıkarlar. Ancak, bu dönemde henüz karada bitkiler bulunmamaktadır. Ağaçlar, çimenler ve çiçekler gibi karmaşık bitkilerin evrimi daha sonraki dönemlere aittir.

1.45 MİLYAR YIL ÖNCE: Kıtaların ve Karaların Büyümesi. Kıtalar, bugünkü büyüklüklerine ulaşmak üzere büyümeye devam eder.

1.40 MİLYAR YIL ÖNCE: Taşlaşmış Fosillerin Yaygınlaşması

1.37 MİLYAR YIL ÖNCE: Küçük Ayı'nın en parlak yıldızlarından biri olan Procyon, bu dönemde oluşur.

1.3 MİLYAR YIL ÖNCE: Greenville Dağ Oluşumu Başlıyor.

1.3 MİLYAR YIL ÖNCE: Günlerin uzunluğu 17 saate kadar çıkar ve Ay, Dünya'ya henüz etkisinin tam anlamıyla geçmediği bir dönemdir.

1.25 MİLYAR YIL ÖNCE: Mantarlar, hayvan veya bitki olmayan, sporlarla üreyen organizmalar olarak karaya çıkarlar.

1.2 MİLYAR YIL ÖNCE: Rodinia süper kıtası, bu dönemde oluşur.

1.20 MİLYAR YIL ÖNCE: Bangiomorpha pubescens, seksüel birleşme ile üreyen ilk canlıdır.

Bu dönem, eşeyli üremenin başlangıcı ve dişi ile erkeğin ortaya çıkışıdır.

1.1 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Ökaryot Kamçılı Protista Türleri

1.05 MİLYAR YIL ÖNCE: İlk Sarı-Yeşil Algler

800 MİLYON YIL ÖNCE: Kamçılı hayvanlarla birlikte, hayvanların yaygınlaşmasını sağlar.

750 MİLYON YIL ÖNCE: Rodinia Süper Kıtasının Parçalanması

770-740 MİLYON YIL ÖNCE: Kaigas Buzullanması

720-660 MİLYON YIL ÖNCE: Sturtian Buzullanması

700 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Solucan Fosilleri

320 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Sürüngenler

305 MİLYON YIL ÖNCE: Yüksek Oksijen Seviyeleri ve Ormanların Yayılması

300 MİLYON YIL ÖNCE: Pangea Süper Kıtasının Oluşumu

280 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Böcekler. Böcekler, dünyadaki en çeşitli hayvan grubunu oluşturan önemli bir hayvan sınıfıdır.

275 MİLYON YIL ÖNCE: Memelilerin Ataları Bu canlılar, dört ayak üzerinde dik yürüyen ilk canlılardır.

251 MİLYON YIL ÖNCE: Permiyen Toplu Soy Tükenişi
Denizde canlı türlerinin yüzde 96'sı ve karadaki canlı türlerinin yüzde 70'i yok olur. Bu toplu soy tükenişinin sebepleri hala tam olarak anlaşılamamıştır, ancak metan gazı ceplerinin çökmesi ve aniden suya karışması gibi faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.

250 MİLYON YIL ÖNCE: Sirius İkili Yıldız Sistemi oluşur.

231 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Dinozorlar, Geç Triyas döneminden itibaren çeşitlenerek hüküm süren devasa kara hayvanları olacaktır.

225 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Memeliler

220 MİLYON YIL ÖNCE: İlk Kaplumbağalar

201 MİLYON YIL ÖNCE: Trias Toplu Soy Tükenişi. Denizdeki canlı türlerinin yüzde 34'ü yok olurken, karada da birçok türün soyu tükenir. Bu tükenişin sebepleri arasında Pangea süper kıtasının parçalanması öne çıkmaktadır.

190 MİLYON YIL ÖNCE: Ot yiyen dev sauropod dinozorları ortaya çıkar.

2.25 MİLYON YIL ÖNCE: İnsan türü, Homo habilis ortaya çıkar. Homo habilis, alet kullanabilen ilk alt türdür.

1.7 MİLYON YIL ÖNCE: Homo Erectus ve Göçler
Bu tür, Afrika'dan Asya'ya yayılarak geniş bir coğrafyada yaşar. Ancak soyu, Homo sapiens'in Hindistan'a gelmesiyle tükenir.

1.5 MİLYON YIL ÖNCE: Homo erectus, kontrollü bir şekilde ateşi kullanmaya başlar.

1.2 MİLYON YIL ÖNCE: Homo antecessor türü ortaya çıkar.

780 BİN YIL ÖNCE: Dünya'nın manyetik alanı ters döner, manyetik kutuplar yer değiştirir.

600 BİN YIL ÖNCE: Homo Heidelbergensis. Bu tür, giyinme ve ölüm kavramları üzerinde çalışan ilk alt türlerden biri olabilir.

500 BİN YIL ÖNCE: Resmin İcadı. Java'da Homo erectus, deniz kabuklarına çizgiler çizerek ilk resimleri yapar.

400 BİN YIL ÖNCE: Grönland Buzulları Erimesi

300 BİN YIL ÖNCE: Gigantopithecus türü soyu tükenir.

250 BİN YIL ÖNCE: Neandertal insanı ortaya çıkar.

195 BİN YIL ÖNCE: Homo Sapiens
Homo sapiens türü ortaya çıkar. Bu dönemde anatomik olarak modern Homo sapiens, diğer insan türleriyle bir arada yaşamaktadır.

130 BİN YIL ÖNCE: Buzul çağları arasında yaşanan son sıcak dönem.

120 BİN YIL ÖNCE: Sahra bölgesi ormanla kaplanır.

100 BİN YIL ÖNCE: Homo Sapiens'in Göçü. Afrika'dan çıkarak, Hindistan'a kadar uzanan bir göçle Dünya'ya yayılır.

70 BİN YIL ÖNCE: Toba süper volkanı patlar ve Homo sapiens türü neredeyse tükenir. 10 binin üzerinde kişi hayatta kalır.

38 BİN YIL ÖNCE: Homo sapiens, Avrupa'ya göç eder ve Neandertallerle karışarak soyunun devamını sağlar.

11 BİN YIL ÖNCE: Buzul Çağının Sonu, Tarım ve Uygarlık
Buzul çağının sona erdiği dönemde, insan uygarlığı ortaya çıkar.

Bu dönemde tarımın başlaması, yerleşik hayata geçiş ve daha karmaşık toplulukların oluşumu gibi gelişmeler gerçekleşir.

Fatih KÜÇÜKUYSAL

www.fatihkucukuysal.com