Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Örgütü (US EPA)’ya göre yeşil kimya; kimyasalların veya kimyasal proseslerin çevreye olumsuz etkilerini azaltma veya ortadan kaldırma faaliyetleridir . Dolayısıyla yeşil kimya birden çok disiplinin bir araya gelmesiyle mevcut veya olabilecek sorunlara çözüm yolu geliştiren, yeni bir akımdır.

 

Yeşil Kimya, yaşamın her alanında var olan kimyasalların oluşturduğu  sorunlarını ortadan kaldıracak ve alternatif çözümler öneren yeni bir akımdır. Çevre Koruma Örgütü (EPA) tarafından tanımı ise; “Kimyasalların dizaynı, üretimi ve kullanımı sırasında ve sonrasında ortaya çıkacak kirlilikleri elimine eden veya azaltan yenilikçi teknolojileri teşvik etmektir.”

 

P. T. Anastas ve J. C. Warner ise Yeşil Kimya-Teori ve Pratik kitabında ( Green Chemistry-Theory and Practice ); “Kimyasal ürünlerin dizaynı, üretimi ve kullanım alanlarında insan ve çevre sağlığı için tehlike oluşturan materyallerin kullanımı ve ortaya çıkışını elimine eden veya azaltan bir düzine prensibin kullanımıdır.” olarak tanımlamışlardır. 12 prensip olarak ortaya çıkan ve şuan birçok kimyasal endüstri ve araştırmada rehber olarak kullanılan bu prensipler 12 prensip olarak bilinir.

​

1-Önleme (Prevention):

Bir kirliliği temizlemeye çalışmaktansa; hiç kirletmemek yani kirletme öncesi önlem almak daha doğru bir yaklaşımdır. Bu prensibe ‘Atıkların Önlenmesi’ de diyebiliriz.

​

2-Atom Ekonomisi (Atom Economy):

Sentezlenmek istenilen maddenin atom ağırlığının, o maddenin sentezinde kullanılan reaktiflerin atom ağırlığına oranının % olarak ifadesidir. Bu yüzde oranı atom ekonomisinin bir göstergesidir. Eğer sonuç %100 ise bu reaksiyonun %100 atom ekonomisi ile gerçekleştiği söylenebilir.

​

3-Zararsız kimyasal sentez (Less Hazardous Chemical Syntheses):

Çevre ve insan sağlığı açısından zararlı bir sentez tekniği yerine daha az zararlı başka bir alternatifi tercih edilmelidir. Maliyet bakımında zararlı kimyasal sentez daha avantajlı olsa dahi, kirliliğin temizlenmesi de bir maliyet oluşturacağından ekonomik açıdan da dezavantajlıdır.

​

4-Güvenli kimyasalların tasarımı (Designing Safer Chemicals):

Kullanılan kimyasalların toksik etkisini en aza indirecek tasarımların gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

​

5-Güvenli çözücüler ve yardımcı kimyasalların kullanımı: ( Safe Solvents )

Aşırı ve gereksiz çözücü veya ayırıcı yardımcı kimyasalların kullanımından kaçınarak, çevre  ve insan sağlığı açısından daha az zararsız olanlar tercih edilmelidir.

​

6-Enerjinin verimli kullanımı: ( Efficiency on Energy )

Kimyasal proseslerdeki enerji eşitlikleri hem çevre hem de ekonomi açısından en az olacak şekilde düzenlenmelidir. Sentezlerde kullanılacak ortam sıcaklığı ve basıncı mümkünse minimum olacak şekilde ayarlanmalıdır.

​

7-Yenilenebilir hammadde kullanımı (Use of Renewable Feedstocks): 

Bir reaksiyonun sentezinde kullanılan ham maddelerin veya reaksiyon sonucu oluşan yan ürünlerin yeniden kullanılabilir olanları tercih edilmesi gerekmektedir. Her türlü ham maddenin; ürün ömrünün tamamlamasından sonra yeniden kullanılabilir özellikte olması gerekir.

​

8-İlave reaktif gerektiren uygulamaları azaltma, mümkünse kaçınma: 

Reaksiyonlar tasarlanırken en az basamaklı olacak şekilde tasarlanmalıdır. Çünkü fazla basamaklı reaksiyonlarda kimyasal kullanımı artacağından; reaksiyon basamakları azaltılmalıdır.

​

9-Kataliz (Catalysis):

Katalitik reaktifler( yeteri kadar selektif) stokiyometrik reaktiflerden daha üstündür.

​

10-Bozunma için tasarım: 

Kimyasal ürünler zararsız bir şekilde bozunacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu gün kullanılan pek çok kimyasal ürün doğada yüzlerce yıl bozunmadan kalmaktadır. Yeşil ürünlerde bu süre daha kısa olmalı ve bozunma ürünler çevre yada insan sağlığına zararsız olmalıdır.

​

11-Kirliliğin önlenmesi için gerçek zamanlı analiz: 

Kirliliğin önlenmesi için gerçek zamanlı analitik metotlar kullanabilen; izleme ve kontrol sistemleri kurarak; oluşabilecek kirlenmenin anında tespit edilerek; önlemlerin anında geliştirilmesi gerekmektedir.

​

12-Kazaları önlemek için güvenli kimya: 

Patlamalar, yangınlar gibi kimya kazalarının en aza indirilmesi için kimyasal prosesler bu şekilde tasarlanmalıdır.

​

 

YEŞİL TEKNOLOJİ 

 

Sanayi devrimiyle birlikte başlayan tüketim toplumu tüm çılgınlığıyla devam ediyor. Tüketicilerin taleplerini karşılamak için seri üretimin sınırlarını zorlayan firmalar ister istemez doğal kaynakları zedeliyor. İşte tüm bu sorunlar küresel ısınma ve enerji krizlerinin kapımıza gelmesine neden oluyor. Teknoloji dünyası bu sorunu çözmek için yeni bir kavramı geliştirdi. Yeşil Teknoloji (Green IT). Bu yeni teknolojiye uygun ürünlerin en büyük farkı, tasarım ve üretim aşamasında başlıyor. Doğa dostu ve tekrar işlenebilir materyallerden yapılan bu ürünler aynı zamanda size hizmet edemeyecek hale geldiği zaman onları çöpe atmak yerine, en yakındaki geri dönüşüm tesisine vererek doğa ve ekosisteme de yardımcı olabiliyorsunuz

​

​